ประเภทของโครงการ ขึ้นอยู่กับขนาด เวลา กลุ่มลูกค้า/ผู้รับบริการ แบ่งตามลักษณะของสถานการณ์ที่จะเผชิญ - โครงการปรับปรุงงาน (improvement project) เพื่อปรับปรุงงานต่าง ๆ/แก้ปัญหาต่าง ๆ ในการปฏิบัติงานของหน่วยงาน - โครงการนวัตกรรม (innovative project) มุ่งเสนอผลิตภัณฑ์ใหม่/วิธีใหม่ในการปฏิบัติงาน ของหน่วยงาน - โครงการวิจัยและพัฒนา (research and development project) เป็นโครงการบุกเบิก (pioneering project) หรือโครงการนำร่อง (pilot project) หรือโครงการทดลอง (experimental project) เพื่อสร้างความเป็นเลิศทางวิชาการ/สร้างต้นแบบ (prototype) แล้วขยายผลไปใช้พัฒนากิจกรรมด้านต่าง ๆ ต่อไป 2. แบ่งตามขนาดของโครงการ ได้แก่ โครงการขนาดเล็ก – ใหญ่ 3. แบ่งตามระยะเวลาของโครงการ ได้แก่ โครงการระยะสั้น (น้อยกว่า 1 ปี) โครงการระยะยาว (มากกว่า 5 ปี) 4. แบ่งตามโครงการเดิม/ต่อเนื่อง และโครงการใหม่ 5. แบ่งตามระดับการบริหาร: โครงการของหน่วยงานระดับนโยบาย ระดับกลาง ระดับปฏิบัติการ 6. แบ่งตามแผนงาน: ตามภารกิจต่าง ๆ ของหน่วยงาน อ้างอิงจาก เจริญวิชญ์ สมพงษ์ธรรม. (2554). การบริการและประเมินโครงการ = Project Management and Evaluation.
ประเภทและคุณลักษณะเฉพาะของ โครงการ มี 3 ประเภท ก. โครงการปรับปรุงหรือแก้ไขปัญหาต่าง ๆ ( Improvement Project) - เป็นโครงการที่เกิดขึ้นเสมอเพราะเป็นการปรับปรุง และการแก้ไขปัญหาต่าง ๆ เช่น การแก้ปัญหาทำงานล่าช้า การปรับปรุงสถานที่ทำงาน การจัดหน่วยบริการประชาชนนอกพื้นที่ การฝึกอบรมพนักงาน ข. โครงการเริ่ม หรือ นวัตกรรม ( Innovation Project) - มุ่งเสนอผลิตภัณฑ์ใหม่ (New Product) หรือ - เปลี่ยนแปลงวิธีการใหม่ (New Methods) เช่น การสร้างอาคารสำนักงาน หรือโครงการใหม่ การใช้อุปกรณ์ เครื่องมือ เครื่องจักร หรือ เทคโนโลยีที่ทันสมัยยิ่งขึ้น หรือโครงการให้บริการลูกค้า หรือผู้รับบริการโดยผ่าน Internet ค. โครงการวิจัยและพัฒนา ( Research and Development Project) - เป็นโครงการบุกเบิก (Pioneering Project) เช่น โครงการนำร่อง (Pilot Project) โครงการค้นคว้าทดลอง (Experimental Project) หรือ - โครงการวิจัยเพื่อจัดหาสาเหตุที่แท้จริงของปัญหาในองค์การ - โครงการวิจัยเพื่อสะสมองค์ความรู้ เพื่อสร้างความเป็นเลิศทางวิชาการ หรือการวิจัยเพื่อสร้างต้นแบบ (Prototype) คุณลักษณะที่สำคัญของโครงการทั้ง 3 ประเภท มีดังนี้ 1. ขอบข่ายงาน (Scope) มีลักษณะเป็นเอกเทศ หรือมีลักษณะเฉพาะ (Unique) ที่แตกต่างไปจากงานประจำ - มีวัตถุประสงค์เฉพาะ (Specified Objective) - โครงการมีผลลัพธ์ (Outcome) คาดหมายไว้ล่วงหน้าชัดเจน - มีผลงาน (Output) เป้าหมายที่ระบุตัวชี้วัดไว้ โดยชัดเจน 2.
มีองค์กร (Organization) รับผิดชอบในการจัดการโดยเฉพาะ และทำหน้าที่เป็นการชั่วคราว (Temporary) * โครงการทุกประเภทมีระยะเวลาการดำเนินงาน ตั้งแต่เริ่มต้นจนถึงสิ้นสุดที่ชัดเจน - โครงการองค์กรมีระยะเวลารับผิดชอบอย่างแน่นอน ตายตัว - งานโครงการถือเป็นงานชั่วคราว 3. เกิดการเปลี่ยนแปลงที่เป็นประโยชน์ (Beneficial) โดยผลลัพธ์ (Outcome or Results) ของโครงการตอบสนองความต้องการต่อกลุ่มเป้าหมาย ผลประโยชน์ของโครงการ ควรพิจารณาดังนี้ - คิดเป็นตัวเงินได้ หรือจับต้องได้ (Tangible benefits) - ไม่อาจคิดเป็นตัวเงินได้ หรือไม่อาจจับต้องได้ (Intangible benefits) ต้องเปรียบเทียบกับค่าใช้จ่าย หรือการลงทุนที่ใช้จะคุ้มค่าหรือไม่ เมื่อเปรียบเทียบกับการไม่มีโครงการ หรือไปลงทุนในโครงการอื่น 4. ในการจัดการโครงการ ผู้บริหารและทีมงานโครงการต้องพร้อมที่จะเผชิญ กับความไม่แน่นอน และความเสี่ยงต่าง ๆ เสมอ เช่น - ผู้มีส่วนได้เสีย (Shareholders) อาจยอมรับหรือต่อต้านคัดค้าน - การเปลี่ยนแปลงด้านต่าง ๆ การเมือง การบริหาร เศรษฐกิจ สังคม ภูมิศาสตร์กายภาพ สภาวะแวดล้อม ผู้จัดโครงการและทีมงานที่รับผิดชอบ จำเป็นต้องมีข้อมูลที่ดีพอ เพื่อประเมินความเสี่ยงและความไม่แน่นอน 5.
โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริตั้งแต่ปี ๒๔๙๕-๒๕๖๐ (มีจำนวน ๔, ๗๔๑ โครงการ /กิจกรรม ข้อมูล ณ เดือนกันยายน ๒๕๖๐) รายละเอียดดังตารางต่อไปนี้ ภาค จำนวนโครงการ / กิจกรรม กลาง ๗๙๘ โครงการ / กิจกรรม ตะวันออกเฉียงเหนือ ๑, ๒๐๖ โครงการ / กิจกรรม เหนือ ๑, ๘๓๘ โครงการ / กิจกรรม ใต้ ๙๔๐ โครงการ / กิจกรรม ไม่ระบุภาค ๒๘ โครงการ / กิจกรรม รวม ๔, ๘๑๐ โครงการ / กิจกรรม ทั้งนี้ สามารถจัดแบ่งออกเป็นประเภทของการโครงการได้ ๘ ประเภท คือ ประเภทโครงการ ๑. โครงการพัฒนาด้านแหล่งน้ำ ๓, ๓๓๖ โครงการ / กิจกรรม ๒. โครงการพัฒนาด้านการเกษตร ๑๓๙ โครงการ / กิจกรรม ๓. โครงการพัฒนาด้านสิ่งแวดล้อม ๑๘๘ โครงการ / กิจกรรม ๔. โครงการพัฒนาด้านส่งเสริมอาชีพ ๓๔๖ โครงการ / กิจกรรม ๕. โครงการพัฒนาด้านสาธารณสุข ๕๘ โครงการ / กิจกรรม ๖. โครงการพัฒนาด้านคมนาคม/สื่อสาร ๘๔ โครงการ / กิจกรรม ๗. สวัสดิการสังคม/การศึกษา ๔๐๒ โครงการ / กิจกรรม ๘. โครงการพัฒนาแบบบูรณาการ/อื่นๆ ๒๕๗ โครงการ / กิจกรรม โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ บางโครงการมีกิจกรรมเดียว ดำเนินการแล้วเสร็จภายในปีเดียว บางโครงการมีหลายกิจกรรมและดำเนินการต่อเนื่องในปีต่อไป ดังนั้นหน่วยนับของโครงการจึงเป็น โครงการ / กิจกรรม
ในการจัดการโครงการผู้บริหารโครงการต้องคำนึงถึงข้อจำกัดด้านเวลา (Time) ค่าใช้จ่าย (Cost) คุณภาพ (Quality) ตามที่กำหนดไว้ในเงื่อนไขของโครงการ ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญในการวางแผนโครงการ การจัดวางระบบการควบคุมที่แน่นอนและชัดเจน คือ ก. ในด้านเวลา ต้องผลักดันให้มีการเริ่มต้นโครงการอย่างถูกต้องตามเวลาที่กำหนด และสำเร็จเสร็จสิ้นในระยะเวลาที่วางไส้ ข. ในด้านค่าใช้จ่าย ต้องผลักดันให้มีการบริหาร และวางระบบการจัดการด้านตัวเงิน งบประมาณ อย่างเข้มงวดกวดขัน และให้เกิดประโยชน์สูงสุด ค. ในด้านคุณภาพ ผลงานต้องได้มาตรฐานตรงตามคุณลักษณะงาน (Specification) มีค่าบกพร่อง เป็นศูนย์ (Zero effect) 6. ในการจัดการโครงการ จำเป็นต้องเป็นความสำคัญของการบูรณาการ (Integration) กับองค์การหลักหรือหน่วยงานของเจ้าของโครงการ - การวางหมุดเชื่อโยง ต่าง ๆ (Linking Pins) เช่น ตัวบุคคล (Personal interfaces) องค์กร (Organizational interfaces) ระบบงาน (System interfaces) - เพื่อความชัดเจน ลดความขัดแย้ง หรือความเข้าใจไขว้เขว